Qadimiy qog‘ozning yangi shuhrati
Qadimiy qog‘ozning yangi shuhrati
O‘zA, V.Luqmonov, G‘.Hasanov – Samarqand nafaqat dunyo ilm-faniga mislsiz hissa qo‘shgan allomalari, ko‘hna obidalari, betakror osori atiqalari, balki yer yuzining boshqa biror joyida o‘xshashi yo‘q noni, qog‘ozi bilan ham shuhrat qozongan.
Bu yerda ming yillar davomida – VIII asrdan XIX asr o‘rtalarigacha o‘simlik tolasi va mato xomashyosidan turli xil yozuv qog‘ozlari tayyorlab kelingan. Bu qog‘ozlar asta-sekin pergament, yog‘och po‘stlog‘i, papirus singari yozuv ashyolari o‘rnini egallagan.
VIII asr va IX asrning birinchi yarmida Samarqand qog‘oz ishlab chiqarish bo‘yicha Yaqin va O‘rta Sharqda yagona yirik markaz bo‘lgani tarixdan ma’lum. 1933 yilda Murg‘ tog‘ida olib borilgan qazishmalar chog‘ida VIII asrda qog‘ozga yozilgan hujjatlar topilgan. Samarqand qog‘ozi o‘rta asrlarda nafaqat Sharq bozorlari, balki G‘arb mamlakatlarida ham keng tarqalgan.
Al-Xorazmiy do‘stiga yozgan bir maktubida Samarqanddan ancha olisda yashashini, shu bois qog‘oz unga juda qimmatli ekanini aytadi. Zahiriddin Muhammad Bobur ham "Boburnoma”da, "Olamda yaxshi qog‘oz Samarqanddan chiqar”, deya e’tirof etgan.
Bugun – qog‘oz sanoati yuksak darajada rivojlangan bir paytda samarqandlik hunarmandlar ota-bobolaridan meros ana shu an’anani davom ettirmoqda. Samarqand tumanidagi Konigil qishlog‘ida yashovchi Zarif Muxtorov o‘n yilcha ilgari qadimiy uslubda qog‘oz tayyorlash borasidagi izlanishlarni boshlagan edi. Tarixiy manbalarni o‘qib-o‘rgangan, keksa hunarmandlardan maslahat olgan Z.Muxtorov nihoyat ko‘hna usulda tut po‘stlog‘idan pishiq va nafis qog‘oz ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ydi.
– Tut po‘stlog‘i qog‘oz holiga kelguncha bir qancha bosqichdan o‘tadi, – deydi "Konigilmeros” ishlab chiqarish firmasi rahbari Zarif Muxtorov. – Avval tut novdalaridan po‘stlog‘i ajratib olinadi, so‘ng uni yuvib, quritiladi. Bunda hamma ish qo‘lda, po‘stloqni maydalash esa suv tegirmonida bajariladi. Keyin turli hajmdagi qog‘ozni qoliplarga quyib olamiz. Novdalarning ezilgan tolalari bir-biriga chuvalashgach, suvi silqitib olinadi. Qarabsizki, qog‘oz tayyor. Bugungi kunda ushbu qog‘ozdan turli taklifnoma va taqvimlar tayyorlayapmiz. Mahsulotlarimizga yurtimizdagi ko‘pgina sayyohlik firmalari, hatto xorijiy kompaniyalar ham buyurtma berayotir.
– Samarqandning betakror tarixiy obidalarini tomosha qilish, go‘zal tabiatidan bahramand bo‘lish niyatida bu yerga keldik, – deydi germaniyalik sayyoh Gerbert Klod. – Ayniqsa, qadimiy usulda qog‘oz ishlab chiqarilishini ko‘rib, hayratda qoldik. Aytishlaricha, bu qog‘oz ikki ming yilgacha beziyon saqlanar ekan.
Konigil qadimdan usta hunarmandlar maskani. Ma’lumotlarga ko‘ra, o‘rta asrlarda Siyob arig‘i bo‘yida minglab tegirmon bo‘lgan. Ularning ko‘pchiligida don va yog‘ qayta ishlangan bo‘lsa, 400 dan ortig‘ida qog‘oz ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan. Bu yerda tayyorlangan qog‘ozlarni dunyoning turli burchaklaridan kelib xarid qilganlar.
Samarqand qog‘ozlari oq halqa ko‘rinishida o‘z markasi – suv belgilariga ega bo‘lgan. Uni ana shu belgi ostida XVI asrda samarqandlik usta Mir Ibrohim tayyorlagan. Bu qog‘ozlar Markaziy Osiyoda shu kunga qadar ustaning nomi bilan "Mir Ibrohim qog‘ozi” deb ataladi.
Zarif Muxtorov ana shu an’analarni munosib davom ettirib, Samarqand qog‘ozining qadimiy shuhratini tiklashga astoydil harakat qilmoqda.
© O`zA. Materiallardan foydalanilganda manba ko`rsatilishi shart.
|
| Категория: tarix | Добавил: admin (19.08.2010)
|
| Просмотров: 1505
| Рейтинг: 0.0/0 |
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи. [ Регистрация | Вход ]  --> |
