Germaniya to‘laydigan reparatsiya miqdorining
kamaytirilishi Fransiyani tashvishga solib qo‘ydi.
Buning ustiga AQSH Germaniya qudratini tiklash
yo‘lida unga katta yordam ko‘rsatmoqda edi.
Shuning uchun ham 1927-yilning aprel oyida Fransiya tashqi ishlar
vaziri A. Brian AQSHga urushdan milliy siyosat quroli sifatida voz kechish
haqida shartnoma imzolash haqidagi taklif bilan murojaat qildi. Patsifistik
kayfiyat hukmron bo‘lgan bir sharoitda AQSH va boshqa davlatlar bu taklifni
qabul qilmay ilojlari yo‘q edi. Natijada, 1928-yil davlat vakillari Brian –
Kellog (AQSH davlat kotibi) pakti deb atalgan paktni imzoladi. Biroq muhim
xalqaro ahamiyatga ega bo‘lgan bu hujjat bajarilmadi.
Sovet davlati buyuk davlatlar o‘rtasidagi va ular bilan boshqa davlatlar
o‘rtasidagi ziddiyatlardan ustalik bilan foydalana oldi. G‘arb davlatlari Sovet
davlatini yakkalab qo‘yishga intilsalar-da, u 1922-yilning aprel oyida Genuyaga
yaqin joy — Rapalloda Germaniya bilan shartnoma imzolashga muvaffaq
bo‘ldi. Shartnomaga ko‘ra, tomonlar bir-biriga nisbatan barcha da’volardan,
jumladan, qarz va tovonlardan ham voz kechdilar. 1924-yil Sovet davlatini
Yevropaning barcha mamlakatlari tan oldilar. Sovet davlati G‘arb davlatlari
bilan tinch-totuv yashash masalasiga sinfiy kurashning xalqaro maydondagi
shakli sifatida qarar edi. Shuning uchun ham bu munosabat doimiy emas,
G‘arb davlatlari ertami-kechmi harbiy intervensiya uyushtirishi mumkin,
deb hisoblardi. G‘arb esa, o‘z navbatida Rossiya va Komintern tomonidan
inqilobning eksport qilinishi mumkinligidan cho‘chir edi.
Shuning uchun ham ularning o‘zaro munosabatlarida hadiksirash mavjud
edi. 1925-yilda Lokarno konferensiyasida imzolangan «Reyn kafolat pakti»ga
Sovet davlati keskin norozilik bildirdi. Chunki, bu paktga ko‘ra, buyuk
davlatlar Belgiya va Gollandiya chegaralari daxlsizligini kafolatlaganlari
holda, bunday kafolat Sharqiy Yevropa davlatlari uchun joriy etilmadi.
Sovet davlati esa, o‘z chegaralari xavfsizligini ta’minlash maqsadida,
Germaniya, Turkiya, Litva va Afg‘oniston bilan betaraflik to‘g‘risida
shartnoma imzoladi.
| 
