Fransiya Yevropada yagona qudratli davlat bo‘lish
uchun kurashardi. Shuning uchun ham u eng ko‘p
sonli armiya tuzdi. Biroq uning qudrati bundan
keyin qanday bo‘lishi Germaniyaning unga to‘lashi lozim bo‘lgan reparatsiyaga
ham bog‘liq edi. Xuddi shu muammo uni xavotirga solar edi.
Binobarin, Fransiyaning Yevropa qit’asida yetakchi davlat bo‘lish orzusi
mustahkam iqtisodiy tayanchga ega emas edi. Tabiiyki, bunday sharoitda
Fransiya xalqaro munosabatlarda qudratli siyosiy omil vazifasini bajara olmas
edi.
Germaniyadan reparatsiya olish masalasini Fransiyaning yakka o‘zi hal
eta olmaganligi buning tasdig‘idir. Shuning uchun ham bu muammoni hal
etish tashabbusi AQSH qo‘liga o‘tgan edi. Reparatsiya va Yevropa
davlatlarining AQSHga qarzini to‘lashi masalasi bilan shug‘ullanuvchi maxsus
Xalqaro qo‘mitaning bu masala borasida 1924-yilda Amerika bankiri Daues
rejasini qabul qilganligi shu bilan izohlandi.
Daues rejasiga ko‘ra, Germaniya dastlab yiliga 1 mlrd markadan
reparatsiya to‘lashi, keyinchalik esa bu raqam 3 mlrd markaga chiqarilishi
lozim edi.
1929-yilda bo‘lib o‘tgan Gaaga xalqaro konferensiyasi bu masalada Amerika
vakili Yung rejasini qabul qildi. Unga ko‘ra, Germaniya to‘laydigan har yilgi
reparatsiya miqdori 2 mlrd marka hajmida chegaralanib qo‘yildi.
Reparatsiyaning umumiy miqdori esa kamaytirildi.
Jahon iqtisodiy inqirozi boshlangach esa, 1931-yildan Fransiyaning
raqiblari taklifi bilan Germaniyaning reparatsiya to‘lash majburiyati to‘xtatib
qo‘yildi.
| 
