Katta uchlik davlatlari garchand To‘rtlar ittifoqiga
qarshi urushda ittifoqchi bo‘lgan bo‘lsalar-da,
ularning har biri Parij konferensiyasi qarorlari
aynan o‘zlarining maqsadlariga mos kelishini istar
edilar.
Xususan, AQSH o‘zini dunyoning yetakchi davlati, Yevropa davlatlariga
bergan qarzi hamda Birinchi jahon urushining Antanta foydasiga hal bo‘lishiga
qo‘shgan hissasi, shuningdek, Vilson ilgari surgan tinchlik dasturi AQSHga
jahonni ma’naviy idora qilish huquqini beradi, deb hisoblar edi.
AQSH Buyuk Britaniya va Fransiya Yevropa siyosatini belgilovchi davlatlar
bo‘lib qolishini istamas, shuning uchun Germaniya butunlay kuchsizlantirilgan
holatga tushirib qo‘yilishiga qarshi edi.
Buyuk Britaniya Germaniyaning dengiz va iqtisodiy qudratini sindirganligini
o‘zining katta yutug‘i deb hisoblardi. Germaniyaning sobiq
mustamlakalarini o‘z imperiyasi tarkibiga qo‘shib olishga intilardi. Ayni
paytda Fransiyaning Germaniya hisobiga kuchayishini ham istamas edi.
Shuning uchun Fransiya Bosh vaziri J. Klemansoning Buyuk Britaniya
Bosh vaziri D. Lloyd-Jorjga: «G‘alabadan keyin darhol Britaniya bizning
dushmanimiz bo‘lib qoldi»,— deb ta’na qilganligi bejiz emas. Bunga javoban
Lloyd-Jorj Klemansoga qarab kulib turib: «Britaniyaning siyosati
shunday emasmi?» — deb javob qaytarganligini tarix unutgan emas. Lloyd-
Jorj Fransiya kuchayib ketishining hamda bolsheviklar solishi mumkin
bo‘lgan xavfning oldini olish maqsadida kuchli Germaniyaning saqlanib
qolishidan manfaatdor edi.
Bundan tashqari, Buyuk Britaniya AQSHning jahon siyosatida tutgan
o‘rni, shuningdek, harbiy-dengiz qudrati tobora oshib borayotganligidan
tashvishda edi. Biroq bu jarayonning oldini olishga qodir emas edi. Chunki
AQSH Buyuk Britaniyani qarz beruvchi davlatdan qarzdor davlatga aylantirib
qo‘ygan edi. Buning ustiga iqtisodi tobora kuchsizlanib, moliyasi va savdosi
izdan chiqib bormoqda edi.
Fransiya katta uchlik ichida eng ko‘p zarar ko‘rgan davlat edi. Chunki
urush harakatlari uning hududlarida olib borilgan edi. Ayni paytda u ham
qarz beruvchi davlatdan qarzdor davlatga aylanib qoldi. Bu ham yetmaganidek,
Sovet hukumati podsho Rossiyasining chet davlatlardan olgan qarzini
to‘lashdan bosh tortganligi Fransiya uchun qattiq zarba bo‘ldi. Chunki chor
Rossiyasi eng ko‘p qarzni Fransiyadan olgan edi.
Shuning uchun ham u barcha yo‘qolgan boyliklari o‘rnini Germaniya
hisobidan qoplashni istar edi. Bundan tashqari, Fransiya Germaniyaning
nihoyatda kuchsizlantirilishi tarafdori edi. Fransiya nafaqat Germaniya bir
vaqtlar undan tortib olgan hududlarini qaytarib olishni, ayni paytda
Germaniyaning Saar ko‘mir havzasi va Reyn daryosining so‘l sohilidagi
yerlarni ham qo‘shib olishni istar edi. Shuningdek, Fransiya Yevropaning
Ruminiya, Chexoslovakiya va Polsha kabi davlatlaridan kelgusida Germaniyaga
qarshi o‘ziga xos bir ittifoq tuzish niyatida ham edi. Ayni paytda
Fransiya hukmron doiralarining rejasiga ko‘ra, bu davlatlar Sovet Rossiyasiga
qarshi kurashda ham asqotishi lozim edi. «Katta uchlik» esa Sovet
Rossiyasiga qarshi kurash masalasida yagona fikrda edi.
| 
